پاییز و زمستان
برگشت به فهرست مقالات |
برگشت به فهرست نسخه ها
دانشگاه خوارزمی
چکیده: (261 مشاهده)
پس از اسم جلالۀ «الله»، «ربّ» پربسامدترین نام خدا در قرآن است که در قریب به اتفاق موارد به صورت مضاف به کار رفته و در این میان، ترکیب «ربّ العالمین» بیشترین کاربرد را دارد. اهمیت این تعبیر هنگامی آشکار می‌شود که می‌بینیم در مواردی متعدد وصف منتخب خدا از میان همۀ اوصاف وی است و به‌ویژه در آیات آغازین فاتحه الکتاب، تنها وصفی است که میان دو اسم خاص خدا، یعنی اسم جلالۀ «الله» و «الرحمن»، یاد شده است: «الْحَمْدُ لِلَّهِ ــ رَبِّ الْعَلَمِینَ ــ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ». عالمان مسلمان از دیرباز در مبدأ اشتقاق و معنای «العالمین» اختلاف داشته‌اند چراکه نخست، ساخت واژۀ «عالم»، بر وزن مفروض فاعَل، بر اوزان مشهور اشتقاقی عربی نیست و دوم، پیوند معنایی آن با ریشۀ مفروض ع‌‌ـ‌‌ل‌‌ـ‌م به معنای «دانستن» محل بحث است. بر این پایه، گمانۀ وام‌واژگی آن، به‌ویژه در ترکیب «ربّ العالمین» تقویت می‌شود. برای پاسخ به این مسأله در این پژوهش از روش‌های تاریخی و توصیفی استفاده شده است. با مراجعه به متون دینی و نیایش‌های یهودی، نزدیکی «ربّ العالمین» با تعابیری همچون «رِبُون هاعُولامیم» و «مِلِخ هاعُولام» عبری و «مَری عَلما»ی آرامی که در وصف خدا به کار رفته‌اند آشکار می‌شود. با بررسی شواهد کتیبه‌شناختی برآمده از منطقۀ عربستان، روشن می‌شود که از حدود سه قرن پیش از اسلام ساکنان جنوب و شمال این منطقه گرایش به یگانه‌پرستی داشته، در آغاز یهودی و از اوائل قرن ششم مسیحی شده‌اند. اوصاف خدا در کتیبه‌های حمیری و شمال حجاز پیوند آنها با «ربّ العالمین» را نشان می‌دهد.
نوع مطالعه: مقاله پژوهشی |
موضوع مقاله:
کلامی
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
نظرسنجی
