پژوهش‌های مابعدالطبیعی

برخی مستشرقان پیدایش فرقه‌های کلامی را به عوامل خارجی نسبت داده و گفته­اند: تعالیم معتزله از جمله آموزه‌ اختیار آنها برگرفته از منابع بیگانه است. آنها معتقدند دین اسلام به دلیل تأکید بر قضا و قدر، علم، قدرت و اراده‌ گسترده‌ خدا بر همه‌ کائنات، تعلیم دهنده‌ آموزه‌ جبراست و معتزله برای نخستین بار از آموزه‌ اختیار دفاع کردند.

هدف این مقاله آن است تا نشان دهد منشأ اصلی پیدایش این آرا عوامل خارجی نبوده، بلکه عوامل داخلی نقش اصلی را داشته­اند. اختلاف نظر مسلمانان درباره‌ آیات قرآن و روایات پیامبر (ص) و دیگر عوامل داخلی باعث شکل­گیری اندیشه‌های جبر، تفویض و امر بین الامرین شد. نظریه‌ جبر و تفویض فهم‌های یک سویه و ناقصی از تعالیم اسلام است. نظریه­ای که با مجموع آیات قرآن، روایات پیامبر (ص) و اهداف ادیان الهی سازگار است نظریه‌ امر بین الامرین است که اهل بیت پیامبر(ص) به توضیح آن پرداخته اند.