جلد 6، شماره 1 - ( بهار و تابستان 1404 )
جلد 6 شماره 1 صفحات 267-239 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Aqa Mohammadreza M, Rezaeirah M J, Ayatollahy H, Souri R. The Influence of Divine Agency on the Lawfulness of Nature: From the Perspective of Mulla Sadra and Process Theologians. پژوهش های مابعدالطبیعی 2025; 6 (1) :239-267
URL: http://mi.khu.ac.ir/article-1-271-fa.html
URL: http://mi.khu.ac.ir/article-1-271-fa.html
آقامحمدرضا مریم، رضایی ره محمد جواد، آیت الهی حمیدرضا، سوری روح الله. تاثیر فاعلیت خداوند در قانونمندی طبیعت از دیدگاه ملاصدرا و الهی‌دانان پویشی. پژوهش های مابعدالطبیعی. 1404; 6 (1) :239-267
1- دانشگاه خوارزمی ، m.aqamohamadreza@gmail.com
2- دانشگاه خوارزمی
3- دانشگاه علامه طباطبایی
2- دانشگاه خوارزمی
3- دانشگاه علامه طباطبایی
چکیده: (1631 مشاهده)
الهی‌دانان پویشی در پی راهحلی برای برونرفت از مشکلات الهیاتی، تبیین جدیدی از فاعلیت خداوند در نظام طبیعت ارائه می‌دهند. به اعتقاد آنها، فاعلیت الهی بر مبنای پویش و نظام ارگانیسمی جهان، باید بهنحوی تفسیر شود که فاعلیت و اختیار و خلاقیت دیگر موجودات حفظ شود. راهحل آنان برای این مسأله، محدودیت قدرت و علم الهی است که منجر به نفی وجوب ذاتی و رابطه طولی خداوند با دیگر موجودات است. به عبارت دیگر، خداوند صرفاً شرط لازم و علت معد و در عرض دیگر علل و فاعل‌های طبیعی موجودات عالم است. قوانین و نظم عالم طبیعت نیز حاصل اختیار و خلاقیت موجودات طبیعی است.
اما ملاصدرا با اثبات وجوب ذاتی و رابطه طولی خدا با دیگر موجودات، با فاعلِ بالتجلی دانستن خداوند، فاعلیت او را حقیقی و ایجادی و با لحاظ وجود بهعنوان متعلق جعل، همه موجودات و نسبت‌های ضروری آنها، یعنی قوانین عالم را، متعلق جعل بسیطِ او می‌داند. این دیدگاه فلسفی می‌تواند به معضلات دین پژوهی غربی در حوزه فاعلیت الهی پاسخ مناسبی بدهد.
اما ملاصدرا با اثبات وجوب ذاتی و رابطه طولی خدا با دیگر موجودات، با فاعلِ بالتجلی دانستن خداوند، فاعلیت او را حقیقی و ایجادی و با لحاظ وجود بهعنوان متعلق جعل، همه موجودات و نسبت‌های ضروری آنها، یعنی قوانین عالم را، متعلق جعل بسیطِ او می‌داند. این دیدگاه فلسفی می‌تواند به معضلات دین پژوهی غربی در حوزه فاعلیت الهی پاسخ مناسبی بدهد.
نوع مطالعه: مقاله پژوهشی |
موضوع مقاله:
فلسفی
فهرست منابع
1. الن، دایاجینیس (1389)، سه آستانه نشین : بلز پاسکال، سورن کیرکگور، سیمون وی، ترجمه رضا رضایی، تهران: نشر نی.
2. آملی، محمد تقی (1377ق)، درر الفوائد مع مقدمة تبحث عن نبذه من حیاة المؤلف و تألیفاته المنیفة، قم: اسماعیلیان.
3. باربور، ایان (1379)، علم و دین، مترجم: بهاء‌الدین خرمشاهی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
4. پترسون، مایکل و دیگران (1376) عقل و اعتقاد دینی، ترجمه احمد نراقی و ابراهیم سلطانی، تهران: طرح نو.
5. تالیا فرو، چارلز (1382)، فلسفه دین در قرن بیستم، تهران: دفتر پژوهش و نشر سهروردی.
6. جوادی آملی، عبدالله (1393)، رحیق مختوم، ج3، ج5 و ج11، قم: اسراء.
7. حسن زاده آملی، حسن (1386)، هزار و یک کلمه، ج4، قم: بوستان کتاب.
8. دهباشی، مهدی (1398)، پژوهشی تطبیقی در هستی شناسی و شناخت شناسی ملاصدرا و وایتهد، تهران: آیت اشراق.
9. رضایی، مرتضی (1386)، بررسی و نقد حقیقت آفرینش از دیدگاه ملاصدرا، قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
10. شامحمدی، رستم (1390). خداوند در اندیشه پویشی وایتهد، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
11. شریف الرضی، محمد بن حسین (1381)، نهج البلاغة، ترجمه محمد دشتی، قم: حضور.
12. شوتگر، ویلیام و همکاران (1384) ،فیزیک، فلسفه و الاهیات، ترجمه همایون همتی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
13. صدرالدین شیرازی، محمد (1360) اسرار الآیات، تهران: انجمن اسلامی حکمت و فلسفه ایران.
14. صدرالدین شیرازی، محمد (1363)، المشاعر، تصحیح هانری کربن، تهران: کتابخانه طهورى.
15. صدر الدین شیرازی، محمد (1364)، تفسیر القرآن الکریم، تصحیح محمد خواجوی، قم: بيدار.
16. صدرالدین شیرازی، محمد (1382)، الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة، تصحیح: سید مصطفی محقق داماد، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
17. صدرالدین شیرازى، محمد (1981م)، الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة. حاشیه: علامه طباطبایى، جلدهای1-7، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
18. گریفین، دیوید ری (1388)، خدا و دین در جهان پسامدرن، ترجمه حمیدرضا آیت‌اللهی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
19. مطهری، مرتضی (1381)، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، قم: صدرا.
20. وایتهد، آلفرد نورث (1371). سرگذشت اندیشه‌ها، ترجمه عبدالرحیم گواهی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
21. Cobb, J. & Griffin, D.R (1976), Process Theology: An Introductory Exposition, Philadelphia: Westminster Press.
22. Griffin, David Ray (2000), Reenchantment without Supernaturalism: A Process Philosophy of Religion (Cornell Studies in the Philosophy of Religion), New York.
23. CHartshorne, Charles (1961), Whitehead's Conception of God, ornell University Press.
24. Murphy, Nancy (2000), Divine Action in the Natural Order, Vatican: Observatory Publications.
25. Whitehead, Alfred North (1929), Process and Reality an Essay in Cosmology, Edited by David Ray Griffin and Donald w. Sherburne, New York: Free Press.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
نظرسنجی
