آیا منشأ الهی و آسمانیِ دین، با کثرت و تنوّع انسانی و زمینیِ آن سازگار است؟ برای پاسخ به این پرسش، باید دانست که نزول حقیقت واحد الهی در ساحت انسانی، هم مستلزم تکثّر و تنوّع و هم مستلزم نوعی سازگاریِ همراه با محدودیّت است. در واقع با توجه به ظرفیّت­ های بشری و صلاحیّت­ ها و اهلیّت­ های خاصّ هر دسته از انسان­ ها، می­ توان به وجهی از تنوّع و تعدّد ادیان دست یافت که از یک سو ناشی از طبیعتِ انسانی و از سوی دیگر برخاسته از حکمت و رحمت الهی است. به تعبیر دیگر، پذیرش وحدت حقیقتِ الهی و آسمانیِ دین، منافاتی با پذیرش کثرت و محدودیّتِ انسانی و زمینیِ آن ندارد. این جاست که پای حاشیه بشریِ دین به میان می­ آید و تأثیر عوامل قومی و فرهنگی در دین و انشعابات درونیِ ادیان و نیز خاستگاه و جایگاه نظرپردازی­ های مربوط به شریعت و نظام­ های الهیّاتی، نمایان می­ گردد. در این نوشتار، که با تأکید بر آراء و آثار فریتیوف شوان فراهم آمده است، ضمن پذیرش منشأ الهی و وحدت حقیقی و متعالیِ ادیان، کثرت و تنوّع آن­ها با توجه به مفهوم حاشیه بشری و متناسب با قابلیّت­ های انسانی، تبیین می­ گردد.

واژه‌های کلیدی: دین، وحدت، کثرت، وحدت متعالی، حاشیه بشری، شوان

متن کامل [PDF 413 kb]   (334 دریافت)